Okul Temelli Klinik Ergoterapi
Ergoterapi; bireylerin günlük yaşam, iş ve sosyal alanlardaki performansını etkileyen fiziksel, bilişsel, duyusal ve sosyal becerilerdeki problemleri iyileştirerek aktivitelerde bağımsız olmalarını ve toplumsal hayata katılımlarını sağlar. Ergoterapi her bireyin farklı özelliklerini dikkate alarak; bu bakış açısıyla müdahaleyi kişiye özel planlar. Müdahaleyi planlarken bireyin kişilik özelliklerini, ihtiyaçlarını, ilgilerini ve yapmak istediklerini
önemser. Kişi için bir amaca yönelik ve anlamlı olan aktiviteleri kullanarak iyileşmeyi sağlar.
Çocukların yaşam alanlarının çoğunda aktif rol alan ergoterapistler, özellikle özel gereksinimi olan çocukların okul aktivitelerinde de bağımsızlığı konusunda etkili çalışmalar yapmaktadır. Ergoterapistler; öğrencinin okul içindeki akademik ve günlük yaşam becerileri ile ilgili performansını, okul-sınıf ortamı, çevresel faktörleri ve öğrenme için gerekli duyu, algı, bilişsel ve motor becerilerini değerlendirir. Bu değerlendirme sonucuna göre çocuğun okuma, yazma, ince motor beceriler ve diğer akademik becerileri için; yemek yeme, giyinme, hijyen vb. bağımsız günlük yaşam becerileri için müdahale ve eğitim programını uygular ve öğrenmeyi kolaylaştırmak için destek sağlar.
Okuma, yazma, bilgisayar kullanma vb. akademik becerilerde öğrencinin bağımsızlığını artırmak için yardımcı teknolojik araç ihtiyacını değerlendirir ve eğitimini yapar. Yalnızca özel gereksinimli çocuklarla değil; aynı zamanda akademik becerilerde yaşıtlarına göre geride kalan tipik gelişim gösteren çocuklar için de akademik becerileri geliştirmeye yönelik eğitim programını uygular.
Okul çocuklarında ergoterapi yaklaşımlarında, bir öğrencinin okulda günlük yaşam becerileri ve akademik faaliyetlere katılabilmesi hedeflenir. Bir öğrenciye motor beceriler, bilişsel süreçler, görsel veya algısal problemler, mental sağlık sorunları, görevi devam ettirme zorlukları, organizasyon problemleri veya uygun olmayan duyusal cevaplar gibi, öğrenmesini veya davranışlarını etkileyebilecek nedenlerle, ergoterapi önerilebilir.
Ergoterapistler hem rehabilitasyon ekibinin hem de okuldaki eğitim ekibinin bir parçasıdır. Bireyselleştirilmiş eğitim programı ergoterapistlerin de içinde bulunduğu bir ekip tarafından hazırlanmalıdır.
Ergoterapistler okullarda ergoterapi kapsamında neler yapabilir?
• Öğrenme için, sadece engelli bireylere değil, akademik becerilerde sorunu olan tüm öğrencilere yardımcı olmaya çalışır.
• Öğrencilerin yeteneklerini okuldaki ihtiyaçlara göre geliştirmeye çalışır.
• Yapılan terapiler, düzenlemeler, ödevler, müdahaleden sonraki ilerlemeler için aile ve öğretmenlerle görüşür ve bilgi verir.
• Öğrencinin okula uyum sağlamasına yardımcı olabilir ve böylece öğrenci ödevlerini zamanında yapabilir.
• Öğrenciye el yazısı yazma, kalem tutuşu, makas kullanma vb. aktivitelerdeki bağımsızlığı için eğitim yapar ve beceriler kazandırabilir.
• Öğrenciye yardımcı olmak için özel yardımcı teknolojik cihazlar ve öğretici materyaller kullanabilir.
• Fiziksel çevrenin düzenlenmesi ile öğrencinin öğrenmesini kolaylaştırır.
• Günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığını sağlar.
• Öğrencinin performansını iyileştirecek bir etkinliğin fiziksel
ve bilişsel gerekliliklerini değiştirerek adapte eder ve öğrencinin geriye kalan becerilerini daha iyi kullanmasını sağlar
• Anaokulundan ilkokula, ilkokuldan ortaokula vb. geçiş evrelerini planlayarak kolaylaştırmaya çalışır.
• Duyusal modülasyon ve duyu bütünleme problemi olan çocuklara duyu bütünleme terapisi uygular ve okul aktivitelerine katılımını artırmaya çalışır.
Eğitim aşamasında; okul içerisinde kendisinden beklenen sosyal ve akademik becerileri açığa çıkarabilmesi için;
1) Çocuğun bireysel kapasitesinin okul aktiviteleri için yeterli olup olmadığını değerlendirir. Çocuğun güçlü yanlarını ve zorluk yaşadığı alanları belirler. Kapasitesini arttırmak için motor, duyu, bilişsel, psikososyal becerilerine yönelik bireysel eğitim ve müdahaleler uygular.
2) Çocuğun okul aktivitelerini, onun bireysel kapasitesine göre ayarlayarak daha kolay yapabilmesini sağlar.
3) Çocuğun okuldaki fiziksel ve sosyal çevresini değerlendirir ve buna göre çevreyi düzenleyerek akademik ve sosyal becerilerini ortaya koyabilmesi için uygun ortam oluşturur.
Örneğin; yazı yazma becerisi yaşıtlarına göre daha geride olan bir çocukla çalışırken; öncelikle aktiviteyi analiz ederek gereklilikleri saptar. Yazı yazmak için fiziksel, duyusal, bilişsel vb. becerilere ihtiyaç duyarız. İyi bir yazı yazma performansı için; masada dik oturabilmek, dirseğimizi masada sabit bir şekilde tutmak, bir elimizle defteri kontrol ederken diğer elimizle kalemi tutabilmek, kalemi uygun şekilde bastıracak yeterli kuvvete sahip olmak, kalemle yazı yazarken gözlerimizle yazıyı takip etmek, yazacağımız harfleri ve bilgileri hatırlayabilmek ve yazdıklarımızı algılayabilmek önemlidir. Bunları yapabilmek için de iyi bir kas-iskelet sistemine, sağlıklı bir duyusal sisteme ve gerekli bilişsel becerilere sahip olmamız gerekmektedir.
Müdahale sırasında Ergoterapist; eğer çocuğun bireysel kapasitesi bu gerekliliklere uygun değilse kişiye özel seanslarla eğitim yapar. Motor ve duyusal aktiviteler, dikkat ve hafıza çalışmaları, görsel beceriler vs. eğitim programlarının içeriğini oluşturur.
Öğrencinin aktiviteyi daha kolay yapabilmesi için; masasını, sandalyesini, tahtaya uzaklığını, çalışma materyallerini, sınıf ortamını vs. motor ve duyusal ihtiyaçlarına göre özel tekniklerle düzenler.
Örn; eğimli masalar, kalem tutma aparatları, görsel yardımcı ekipmanlar, bilgisayar kullanma için adaptif mouse, klavyeler vb. önerir. Yazı yazma aktivitesini çocuğun mevcut kapasitesine uygun olarak farklı şekillerde yapabilmesi için değiştirir. Örneğin; el ile yazı yazamayacak serebral palsili bir çocuk için adapte edilmiş ekipmanları olan bilgisayar ile yazı yazma eğitimi verir.
Okul dönemi ilkokuldan liseye kadar uzanan bir süreci içerir ve her okul dönemi için belli geçiş evrelerine sahiptir. Her geçiş evresi farklı becerileri gerektirir. Ergoterapistler bu geçiş evrelerinde de öğrencilere ve ailelerine yardımcı olmaktadır.
Okul öncesi dönemde, öğrenci anaokuluna girdiğinde ve akademik ihtiyaçlar arttıkça sosyal ve motor becerilere daha fazla odaklanır. Öğrencilerin beceri ve davranışlarının iyileştirilmesi, görev ve çevresel uyarlamaların erken tanımlanması, öğrencinin daha fazla okul faaliyetine katılmasına yardımcı olacaktır. Öğrencinin okula katılımını etkileyen problemleri düzenlemek için haftalık programlar hazırlar. Sosyal beceri grupları oluşturur.
İlkokul döneminde akademik alanlardaki beklentiler arttıkça; eğitim ve uygulamaların sınıf etkinliklerine entegrasyonu, öğrencinin okul ortamında bağımsız olma yeteneğini en üst düzeye çıkarmaya çalışır. Öğrencilerin anaokulu döneminde zayıf olan becerilerini iyileştirme çalışmalarına devam ederler.
Özellikle yeni becerilerin öğrenilme hızı yavaşladıkça, görev ve çevresel uyarlamalarla düzenlemeler yapar. Okula katılımın artması için gerekli duyusal, motor, bilişsel ve sosyal becerileri geliştirecek gruplar kurar.
Ortaokul döneminden liseye geçişe hazırlanırken bazı öğrenciler mesleki alanlara odaklanabilirler. Ergoterapistler mesleğe hazırlık için gerekli becerileri değerlendirir ve değişen koşullar için beceri ve yeteneklerin geliştirilmesini sağlar. Sosyal beceri ve meslek öncesi gruplar oluşturur.
Lise döneminde öğrencilerin mesleğe yönelik becerilerini geliştirmeyi hedefler. Mesleki rehabilitasyon programlarına yönlendirmek için çalışma kapasitesini, beceri, yetenek ve ilgileri değerlendirir ve yönlendirme yapar.